Cambodja onder de Khmer Rouge

Cambodja onder de Khmer Rouge
Achtergrondinformatie

Een van de meest zwarte periode in de geschiedenis van Cambodja en wellicht van geheel Azie is wel de periode 1975-1979, toen Cambodja werd bestuurd door de rode Khmer, ofwel Khmer Rouge. In deze periode zijn naar schatting tussen de 2 en 3 miljoen Cambodjanen omgekomen, ongeveer een kwart van de totale bevolking. Wat ik me altijd heb afgevraagd is waarom een organisatie als de Khmer Rouge die dit op zijn geweten heeft, zoveel aanhang voor zich heeft kunnen winnen om in eerste instantie aan de macht te komen en bijna 5 jaar aan de macht heeft kunnen blijven. Voor 1970 was Cambodja relatief stabiel en voerde het onder de leiding van koning Sihanouk, die er in 1955 voor zorgde dat Cambodja (op een vreedzame manier) onafhankelijk werd van Frankrijk, een neutrale politiek. Neutraal in de zin van geen partij kiezen tussen ‘Oost’ of ‘West’. Met zowel oorlogen in de buurlanden Vietnam en Laos en een uitgesproken bondgenoot van de VS, Thailand, als buurland in het westen en noorden, was dit niet gemakkelijk, maar lukte dit aardig.

In 1970 werd, tijdens een verblijf van Sihanouk in het buitenland, een coup gepleegd door de generaal van de Cambodjaanse strijdkrachten, Lon Nol. Deze generaal vond dat Sihanouk teveel een linkse politiek voerde en bond, in ruil voor financiele en militaire hulp, relaties aan met de VS. Alhoewel corruptie ook onder Sihanouk aanwezig was, werd dit onder het bewind van Lon Nol alleen maar groter. Ook waren er grove schendingen van de mensenrechten door het leger van Lon Nol. Er kwamen steeds meer verzetsgroepen in actie tegen dit wanbeleid, waaronder de Khmer Rouge. Deze Cambodjaanse Communistische Partij (Khmer Rouge is de benaming die van buitenaf werd gegeven; Khmer is de benaming voor het cambodjaanse volk; Rouge/rood staat voor de communistische ideologie) kreeg vooral veel steun van de boeren op het platteland, maar ook in de steden kon deze partij rekenen op steun, vooral door haar (relatief) correcte manier waarop zij met burgers omging; geen plunderingen, diefstal of grote schendingen van burgerrechten. Iets wat de Cambodjaanse samenleving al lange tijd niet gewend was.

In de jaren 1973 – 1974 werd de steun van de Amerikanen voor het Lon Nol regime verminderd, waarna het langzaam afbrokkelde. Op 17 april 1975 namen de Khmer Rouge Phnom Penh in. Op dat moment werd duidelijk wat de Khmer Rouge daadwerkelijk voor ogen had. Iedereen moest de stad verlaten om te werk te worden gezet op het platteland. Volgend de KR waren steden de oorzaak van alle corruptie en kapitalisme dat ervoor had gezorgd dat Cambodja werd uitgebuit door buitenlandse machten. Daarom zouden steden voortaan niet meer bestaan. Vanaf nu zou Cambodja terug gaan naar haar wortels om vanuit haar agrarische oorsprong een complete nieuwe samenleving te beginnen. Markten waren niet meer nodig, het monetaire systeem werd verruild voor een ruilsysteem en scholen en godsdienst werden afgeschaft. Vanaf nu was het voldoende om alleen kennis te hebben om rijst te verbouwen. Daarbij waren er 2 soorten mensen; de ‘oude’ mensen, ofwel ongeletterde boeren en hun families van het platteland. En de nieuwe mensen, ofwel mensen uit de stad, vaak met een opleiding. Deze laatste groep werd gebruikt om het zwaarste werk te doen onder de meest erbarmelijke omstandigheden op het land. Deze werkslaven waren hun leven niet zeker en leefden met de dag. Voedsel was door slecht beleid niet aanwezig of werd gebruikt om leningen voor militair materieel met China af te lossen. Het feit dat je een opleiding had gehad, een buitenlandse taal sprak of zelfs maar een bril droeg (teken van geleerdheid), was reden genoeg om omgebracht te worden. Door het verspreiden van angst kon niemand worden vertrouwd. Kinderen verraden hun ouders, vrouwen hun mannen en een verkeerd woord kon de dood betekenen. Wanneer je dit overleefde, was er nog de strijd om voedsel. Het grootste deel van de slachtoffers van de KR is veroorzaakt door uitputting en uithongering. Verzet tegen de KR was daardoor voor veel mensen onmogelijk.

Doordat de KR in 1977 begon met het overvallen van dorpen in Vietnam (men had een nieuwe vijand nodig), waarbij ook daar duizenden doden vielen, besloot Vietnam in december 1978 Cambodja binnen te vallen, wat leidde tot de val van de KR begin 1979.

Waarom de KR zo bruut was tegen haar eigen volk in dit ultieme communistische experiment, is moeilijk te zeggen. Sommigen zeggen dat de zware bombardementen van de VS op de Ho Chi Minh route in noordoost Cambodja, en het grove gedrag van het Lon Nol bewind de KR zo extreem heeft gemaakt. Dit zal altijd wel moeilijk te begrijpen blijven. Een bezoek aan de Killing Fields of de Toul Sleng gevangenis in Phnom Penh geeft meer inzicht in wat er daadwerkelijk gebeurd is. Ondanks dat er nog steeds geen nationaal tribunaal is georganiseerd waarin leden van de KR ter verantwoording zijn geroepen, zijn er wel steeds meer ooggetuigen en slachtoffers van het regime die hun ervaringen in boekvorm op papier hebben gezet. Het lezen van “First they killed my father” van Loung Ung (zij was 5 jaar oud toen de KR het land overnam), en “Surviving the killing fields” van Haing Ngor (de acteur die in de film “The Killing Fields” de rol van Dith Pran speelt), geeft een beeld hoe het er toen aan toe ging. Beide boeken nemen we trouwens mee naar Nederland, als je ze wilt lezen, laat het ons maar weten.

Nog steeds worstelt Cambodja met haar verleden onder de KR. Er is nog steeds (om onbekende redenen) geen tribunal opgezet. Pol Pot is na de invasie van Vietnam in 1979 de jungle in gevlucht en is in 1998 overleden, zonder ter verantwoording te zijn geroepen. Na de invasie van Vietnam, is door dit land een andere voormalige KR leider, Heng Samrin, als president benoemd. Het land heeft ook na het KR tijdperk, onder de Vietnamezen (de bezetter tussen 1979 en 1988) veel geleden. Ook toen bleef de onderdrukking doorgaan en is er veel geplunderd door dit land.

Pas sinds midden jaren 90, nadat er tijdelijk een interventiemacht van de UN gestationeerd is geweest, is het politiek weer stabieler. Maar vooral psychisch is het land nog steeds zoekende. Moet je voorstellen dat iedereen boven de 30 de jaren onder de KR bewust heeft meegemaakt. Doordat niemand heeft kunnen ontsnappen aan dit bewind, heeft dit een grote impact gehad op iedereen. En omdat er nooit een tribunaal heeft plaatsgevonden, kan het zijn dat je buurman als KR soldaat je familie heeft vermoord, terwijl niemand daar momenteel iets aan doet.